'Zwijgen is ons geleerd, praten niet'

Maandagochtend 11 december 1944, 7.24 uur. Tijdens de wisseling van de wacht dringen leden van de Knokploeg Noord-Drenthe het Huis van het Bewaring in Assen binnen. Ze werken bewakers tegen de grond. Zij bevrijden 31 ter dood veroordeelde verzetsmensen. Het had geen dag later moeten zijn…

De leden van de knokploeg openen in sneltreinvaart de celdeuren van hun kameraden. Binnen veertien minuten staan ze allemaal buiten. Ze verdelen zich over twee klaarstaande vrachtauto’s. ’Bewaakt’ door als Duitse soldaten verklede knokploegleden, rijdt de ene auto richting Westerbork; de ander naar Friesland. De overval op het Huis van Bewaring in Assen, nu tachtig jaar geleden, is gelukt!

Vanzelfsprekend 

Vele jaren herdenkt Dineke Veldkamp, kleindochter van Harmannus (Mans) Vos, de overval in Assen bij het Huis van Bewaring. Mans en zijn vrouw boden al sinds 1942 onderduikers onderdak op hun boerderij in Ellertshaar. Ze vonden dat vanzelfsprekend. Hij en zijn gezin hielpen vanaf 1944 op verzoek van de Knokploeg Noord-Drenthe ook mee met droppings in het veld. De gedropte wapens en voedsel brachten ze ’s nachts naar hun boerderij. De kinderen stonden dan op de uitkijk.

‘Enorm mishandeld’ 

Eind oktober 1944 werd Mans door de Duitsers opgepakt en weggevoerd naar het Huis van Bewaring. Daar verbleef hij 46 dagen. Dineke: “Hij zat alleen in de cel en is door de Duitsers enorm mishandeld. De dag na de overval, op 12 december, zou hij ter dood worden gebracht. De bevrijding uit de gevangenis had geen dag later moeten zijn.”

Vooruit kijken

Dineke: “Op 11 december ging ik met mijn ouders altijd naar mijn opa (Mans) en oma toe. Het was een soort verjaardag die we dan vierden. Maar praten over de oorlog deden mijn opa en oma niet. Ze vonden dat je vooruit moest kijken. Aan praten over wat je in de oorlog meemaakte, had je niks. Het was de tijd van de wederopbouw. En haat moest je ook niet hebben. Hij ‘snifte’ wel veel, mijn opa. Dat nasnikken wat je soms even doet, als je net klaar bent met huilen. Mans is in 1989 overleden. Pas na zijn dood heb ik gedacht dat dat sniffen zijn manier van huilen, een uiting van zijn verdriet, moet zijn geweest.”     

Gideonsbende

Dineke: “Het doet me wel wat, te weten wat die knokploeg heeft gedaan. Ook al was je koerierster of stond je op de uitkijk. Zij stonden wel ergens voor. Er was altijd risico en spanning. Zij waren dapper. Zondermeer. Dat ontroert me en daarom eer ik hen ieder jaar weer als het 11 december is.” De twaalf leden die de gevangenen bevrijdden kregen als bijnaam de 'Gideonsbende'. Over hun overval is een film gemaakt.

Naast Dineke Veldkamp vertelden verschillende nabestaanden waaronder Greet, Alice en Klaas Zeldenrust en Jan Nijmeijer over de rol van hun vaders in het najaar van 1944. Burgemeester Marco Out legde als eerste een bloemstuk. Een trompettist van de Koninklijke Militaire Kapel 'Johan Willem Friso’ gaf het Taptoe signaal voor een minuut stilte.

De herdenking is dit jaar voor het eerst georganiseerd door de nabestaanden. Daarvoor heeft Will Arents dit dertig jaar gedaan. Volgend jaar zal deze herdenking niet om 7.24 uur maar om 10.00 uur beginnen.     

Herdenking bevrijding Huis van Bewaring 

11 december was het tachtig jaar geleden dat het Huis van Bewaring door de Noord-Drentse knokploeg werd bevrijd. Afgelopen woensdag, om 7.24 uur -het moment dat de bevrijdingsactie werd ingezet- herdachten we deze gebeurtenis. 

Nederland tachtig jaar vrij

In 2025 is het tachtig jaar geleden dat Nederland werd bevrijd en de Tweede Wereldoorlog ten einde kwam. Wij willen deze belangrijke gebeurtenis vieren met allerlei activiteiten in Assen. Verenigingen en stichtingen uit Assen kunnen hiervoor subsidie aanvragen. Zij kunnen met deze bijdrage activiteiten in Assen organiseren die in het teken staan van de Tweede Wereldoorlog, vrijheid en democratie. Wilt u meer informatie of heeft u een vraag? Kijk hiervoor op deze pagina.